Bivši filipinski predsjednik Duterte uhapšen po nalogu Međunarodnog krivičnog suda

Bivši filipinski predsjednik Rodrigo Duterte uhapšen je danas na aerodromu u Manili po nalogu Međunarodnog krivičnog suda (MKS) u vezi optužbe za zločin protiv čovječnosti, objavila je filipinska Vlada.

Duterte je uhapšen po dolasku iz Hongkonga i policija ga je privela po nalogu Međunarodnog krivičnog suda koji vodi istragu o masovnim ubijanjima dok je on bio predsjednik u okviru njegovog brutalnog rata protiv droge, saopštila je kancelarija aktuelnog predsjednika zemlje Ferdinanda Markosa.

Kako se dodaje, Duterteu je po dolasku na aerodrom generalni tužilac uručio nalog za hašenje MKS-a zbog zločina protiv čovječnosti i on je sada u pritvoru.

Neočekivano hapšenje izazvalo je pometnju na aerodromu gdje su Duterteovi advokati i pomoćnici glasno protestovali da njima i ljekaru nije dozvoljeno da mu se približe poslije privođenja. 

- To je kršenje njegovih ustavnih prava - rekao je senator Bong Go, bliski Duterteov saradnik.

Duterte se nije izvinio za svoje brutalno suzbijanje droge, tokom koga su ubijene hiljade ljudi dok je on bio predsjednik zemlje od 2016. do 2022. godine i prije toga gradonačelnik grada Davaoa, piše BiBiSi (BBC).

U nalogu za hapšenje Međunarodnog krivičnog suda poslatog filipinskim zvaničnicima, u čiju kopiju je agencija AP imala uvid, kaže se da postoji osnovana sumnja da je napad na žrtve bio rasprostranjen i sistematičan, da je sprovođen „tokom perioda od nekoliko godina“ i da „izgleda da su hiljade ljudi ubijene“.

Hapšenje Dutertea bilo je neophodno da bi se osiguralo njegovo pojavljivanje pred sudom, prema nalogu za hapšenje datiranom od 7. marta, u kome se dodaje da se očekivalo da će se bivši predsjednik oglušiti o poziv suda.

U nalogu dalje piše da iako Duterte nije više predsjednik, izgleda da i dalje ima znatnu vlast, i da s obzirom na rizik od miješanja u istragu i opasnosti za bezbjednost svjedoka i žrtava, sud smatra da je njegovo hapšenje neohodno.

Po hapšenju Duterte je pitao za osnovu naloga za hapšenje. 

- Koji zločin sam počinio - pitao je bivši filipinski predsjednik.

Bivši predsjednički portparol Salvador Panelo osudio je hapšenje rekavši da je „nezakonito“ i da su se Filipini povukli iz MKS-a 2019. godine.

Sud je ranije saopštio da ima nadležnost na Filipinima zbog navodnih zločina počinjenih prije nego što se zemlja povukla iz suda kao članica.

Aktivisti su nazvali hapšenje „istorijskim trenutkom“ za osobe koje su stradale u Duterteovom ratu na drogu i za njihove porodice, saopštila je Međunarodna koalicija za ljudska prava na Filipinima.

- Duterteovo hapšenje je početak polaganja odgovornosti za masovna ubistva koja su definisala njegovu brutalnu vladavinu - rekao je predsjedavajući Koalicije.

Za sada nije poznato kada će Duterte biti prebačen u Evropu i predat Međunarodnom krivičnom sudu. Vlada je saopštila da je 79-godišnji bivši predsjednik dobrog zdravstvenog stanja.

MKS je počeo istraživanja ubistava vezanih za drogu pod Duterteom od 1. novembra 2011, dok je bio gradonačelnik Davaoa, do 16. marta 2019, kao o mogućim zločinima protiv čovječanstva. Duterte je povukao Filipine iz Rimskog statuta o osnivanju tog suda 2019. godine.

Duterteova vlada nastojala je da suspenduje istragu suda 2021. uz argument da filipinske vlasti već ispituju iste navode, i da MKS nema nadležnost u njihovoj zemlji.

Apelacione sudije MKS-a su presudile 2023. godine da istraga može da se nastavi i odbacili su protivljenje Duterteove administracije. Sud, čije sjedište je u Nizozemskoj, može da se uključi kada su zemlje nespremne ili kada nisu u mogućnosti da sude osumnjičenim u najtežim međunarodnim zločinima uključujući genocid, zločine protiv čovječnosti i ratne zločine.

Predsjednik Ferdinand Markos Mlađi, koji je naslijedio Dutertea 2022. godine i ušao u oštar poliltički spor sa bivšim predsjednikom, odlučio je da se ne uključi ponovo u međunarodni sud. Ali je Markosova administracija saopštila da će sarađivanti sa MKS-om ako zatraži da se Duterte privede preko takozvane crvene potjernice, prema kojoj se od policija širom svijeta zahtijeva da nađu i privedu osumnjičene za zločine.