Baćović: Ambijent u Crnoj Gori, institucionalno i ekonomski, manje privlačan investitorima

Cijene u Crnoj Gori se mijenjaju dominantno kao posljedica rasta troškova poslovanja. Crnogorsko tržište je malo pa su i nabavne cijene proizvoda veće u odnosu na one koje plaćaju kupci sa velikih tržišta. Država ima mogućnost da kroz fiskalne instrumente utičete na snižavanje cijena - kazala je gostujući u centralnoj informativnoj emisiji 24 sata Televizije E profesorica Ekonomskog fakulteta, Maja Baćović.

Crna Gora se uveliko oslanja na uvoz, trgovci imaju troškove carina, špedicije, transporta, dopremanja proizvoda, objašnjava Baćović. Svi ti troškovi, kaže, utiču na rast cijena. Postoji i ekonomska logika zašto su cijene nekih proizvoda u Crnoj Gori veće nego u zemljama koje ih proizvode i imaju veće tržište. Te zemlje, navodi Baćović, imaju mogućnost da kroz veći obim nabavke i prometa, proizvode prodaju po nižim cijenama.

- Što se tiče državnih instrumenata, tu uvijek postoji mogućnost da se kroz fiskalne instrumente utiče na snižavanje cijena. Postoji mogućnost smanjenja poreza na dodatu vrijednost i nekih drugih vidova poreza, akciza… U krajnjoj varijanti, postoji mogućnost i subvencioniranja određenih kategorija proizvoda. Instrumenti postoje, da li su izvjesni ili izgledni - upitno je, s obzirom na rashodnu stranu budžeta. Ali, definitivno to bi bio taj fiskalni pristup, odnosno, fiskalni instrument koji jeste na raspolaganju svakoj vladi, u bilo kojoj zemlji - kaže Baćović.

Inflacija, zarade, BDP…

Uzroci zbog kojih cijene u trgovinama u Crnoj Gori rastu bili su u fokusu nedavno odražnog panela na Ekonomskom faluktetu u Podgorici, na kojem su predstavnici ove visokoobrazovne institucije i Vlade razmijenili argumente. Rasprava je održana nakon što je premijer Milojko Spajić sramnom nazvao analizu stručnjaka sa Ekonomskog fakulteta u kojoj je konstatovano kako je na rast cijena u Crnoj Gori uticao i program "Evropa sad". Baćović kaže da se pitanje akademskog integriteta i naučne izvrsnosti Ekonomskog fakulteta ne dovodi u pitanje, kaže i da je prilične saglasnost bilo u dijelu rasprave o uticaju trgovačkih marži na rast cijena prehrambenih proizvoda. Ono u vezi sa čim nije bilo saglasnosti su izvori inflacije u Crnoj Gori u 2022. godini.

- Tu smo se razlikovali u stavovima. Moja analiza pokazala je da je inflacija uzrokovana i uvoznom komponentom, jednako koliko i rastom zarada, odnosno, povećanjem dohotka u Crnoj Gori. Predstavnici Vlade smatraju da je uvozna komponenta jedina koja je, ili dominantna, koja je doprinijela rastu inflacije - podsjeća Baćović.

Govoreći o sporijem rastu BDP, Baćović navodi da to nije iznenađenje, da su na takav scenario upućivale mnoge projekcije, s obzirom na pad značajne komponente u 2024. godini - izvoz.

- Izvoz proizvoda i usluga je zabilježio pad od nekoliko procenata i to je generalno komponenta koja najsnažnije utiče na promjenu, odnosno realni rast BDP-a. I projekcija za 2025. godinu će vjerovatno biti i niža od najavljene u Fiskalnoj strategiji. Ni to nije iznenađujuće. Izlaz je uvijek u većoj prozvodnji. Upitno je kako povećati tu proizvodnju u Crnoj Gori. Za našu ekonomsku strukturu je izuzetno značajan izvoz usluga turizma. Izvoz roba i usluga zajedno čine 54% BDP-a. Zato je vrlo važno imati uspješnu turističku sezonu. Investiciona potrošnja je svakako značajan faktor rasta BDP-a, kao i sve komponente koje mogu postaći investicionu aktivnost - kaže profesorica Ekonomskog fakulteta.

Radna ili neradna nedjelja

Baćović smatra da neradna nedjelja negativno utiče na državne prihode kao i na konkurentnost crnogorskog turizma.

- Turisti koji dolaze u Crnu Goru očekuju maksimalnu ponudu i kvalitet. Takođe, očekuju mogućnost da svim danima tokom boravka u Crnoj Gori mogu da obezbjede određene proizvode i usluge. Mislim da bi, naročito u periodu turističke sezone, u turističkim mjestima, a onda i na nivou cijele Crne Gore, trebalo omogućiti rad nedjeljom. To bi trebalo regulisati na drugačiji način u odnosu na rad drugim radnim danima - uz veću naknadu, da se nađe rješenje kojim bi poslodavci i zaposleni bili motivisani da rade nedjeljom, ostvaruju i sopstvenu ekonomsku korist. Taj modalitet ne treba da ide na štetu zaposlenih - ističe Baćović.

Od lidera do začelja

Govoreći o tome što Crna Gora za više od pet godina nije imala strateškog investitora, Baćović navodi da država gubi konkurentnost na međunarodnom tržištu, što pokazuju indikatori koji mjere rad kvaliteta institucija i ekonomskog ambijenta, a koji su za 2024. bili lošiji u odnosu na period iz 2016. i 2018. godine.

- Nedavno je objavljen indeks ekonomskih sloboda, koji je u odnosu na prethodnu godinu unaprijeđen. Ali, ako napravimo poređenje sa 2016. i 2018. godinom, vidimo da je njegova vrijednost lošija. To znači da je i institucionalno, i ekonomski ambijent manje privlačan za strane investitore. U istom tom periodu sve ekonomije, pogotovu iz regiona, idu prilično intenzivnim koracima naprijed. Crna Gora je prema mnogim indikatorima konkurentnosti od nekadašnjeg lidera postala ekonomija koja se nalazi skoro na začelju tabela - naglasila je Baćović.