Simbioza crkve i predsjednika

Ovaj narod vrlo dobro znade

da je stvoren samo Knjaza radi,

da Mu daje poreze i hvale,

da Ga dvori i ponizno kadi.

J.J.ZMAJ

Srpska pravoslavna crkva (SPC) u poslednjim decenijama često zauzima ulogu moralnog i političkog autoriteta, koja ide daleko izvan tradicionalnih okvira duhovne institucije. Ponašanje SPC, naročito u kontekstu njenog odnosa prema društvenim i političkim pitanjima, sve više podseća na nešto što se može opisati kao „duhovna jugoslovenska narodna armija“. Naime, crkva se stavlja u poziciju koja premašuje njene duhovne dužnosti, neprestano „sudeći“ i kritikujući sve od državnih institucija do građanskih vrednosti, dok istovremeno od sebe stvara neupitnu instituciju, bez prostora za dijalog ili samo-kritiku. 

Kritika koju SPC upućuje društvu često nije samo duhovne ili moralne prirode, već se sve više koristi kao sredstvo političkog pritiska. Bilo da je reč o njenom stavu prema pravima manjina, ili o njenoj vezi sa vlastima, često se čini da crkva igra ulogu subjekta koji umesto da se drži religijskih vrednosti, aktivno utiče na političku agendu, a sve u ime navodnog moralnog autoriteta. U tom kontekstu, sve što se usudi kritikovati SPC, često biva prikazano kao napad na crkvu i njenu „neprikosnovenu misiju“, dok se vlastiti postupci često opravdavaju kao neupitni i ne samo duhovni, već i politički imperativi.

Ovakav pristup ne samo da podstiče polarizaciju, već često ugrožava slobodu govora i prava pojedinaca. Crkva, umesto da bude smiren i objektivan duhovni vodič, često postaje politički entitet koji se ponaša kao da je nedodirljiv. Kritike prema crkvi su, u tom smislu, prikazivane kao napadi na temelje države i društva, što otvara pitanje koliko je zaista moguće održati dijalog sa institucijom koja se poziva na religioznu nadmoćnost i koristi svoje duhovne autoritete za ostvarivanje političkih ciljeva.

Ponašanje SPC tokom posete predsednika Srbije manastiru Hilandaru za Božić dodatno je osvetlilo duboku povezanost crkve i vlasti, te izazvalo opravdane kritike. Naime, u trenutku kada je zemlja pogođena tragičnom pogibijom 15 ljudi, izazvanom nesrećom koja je izazvala proteste širom Srbije, poseta predsednika ovom značajnom manastiru, zapravo je postala politička poruka koja je snažno odjeknula u društvu. 

U tom trenutku, kada je društvo pod velikim emotivnim i političkim pritiskom, crkva je, umesto da se postavi kao objektivni moralni autoritet koji poziva na solidarnost i zajedništvo, izgledala kao partner u političkom diskursu, koji podržava i legitimizuje vlast. Poruka koju je poseta nosila bila je jasna – „niko nam ništa ne može“. Ovo nije bila samo religijska poruka, već politički signal da su crkva i vlast čvrsto povezani, a svaki kritički glas, koji dolazi iz društva ili sa strane naroda, doslovno ignorisan i marginalizovan.

U tom trenutku, kada narod izlazi na ulice tražeći odgovornost i pravdu za poginule, poseta  predsednika bila je jasan znak da se vlast i crkva smatraju nepovredivim i iznad društvene kritike. Na ovaj način, crkva je, umesto da stane na stranu naroda i pruži duhovnu utehu i podršku u teškim vremenima, deluje kao institucija koja doprinosi perpetuiranju postojećeg političkog sistema, koji se ne povinuje ni vlastitoj odgovornosti prema narodu. 

Ovakim postupkom, koji se svodi na političku simbiozu između crkve i predsednika, crkva ne samo da se stavlja u poziciju duhovnog autoriteta, već postaje i politički faktor koji ima značajan uticaj na društvene i državne tokove. Ovo je još jedan primer kako SPC, umesto da bude apolitična institucija koja bi trebalo da pruža duhovnu utehu, postaje aktivni akter u političkoj igri, pružajući podršku vlasti dok ignoriše duboke društvene tenzije i potrebe naroda za pravdom i odgovornošću.